Zajete tereny
Olmekowie zamieszkiwali tereny na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej, w południowo-wschodniej części stanu Veracruz i zachodniej części stanu Tabasco. Tam znajdowała się kolebka Olmeków i ich trzy najważniejsze ośrodki: La Venta, San Lorenzo i Tres Zapotes. Jednak wyraźne ślady obecności Olmeków można zaobserwować na znacznie szerszym obszarze – w stanach Puebla, Morelos, a nawet Guerrero, co oznacza, że zajmowali oni teren od Atlantyku aż po wybrzeża Pacyfiku. Najprawdopodobniej ekspansja Olmeków sięgała aż po kraje Ameryki Środkowej: Gwatemalę, Belize, Salwador, Honduras, Nikaraguę i Kostarykę.
Czas
Znacznie trudniej jest umiejscowić Olmeków w czasie. Według tradycyjnych źródeł archeologicznych, ich cywilizacja rozpoczęła się mniej więcej około 1250 r. p.n.e. Są też opinie, że jest ona znacznie starsza, a jej początki sięgają 3113 r. p.n.e., kiedy przybył tu bóg Quetzalcoalt (Pierzasty Wąż). Tego zdania są Zecharia Sitchin i Erich von Däniken. Faktem jest, że po rozszyfrowaniu kalendarza, którym posługiwali się Olmekowie, okazało się, że najstarszą zapisaną datą jest właśnie rok 3113 p.n.e. Większy kłopot jest z ustaleniem końca istnienia ich kultury. Najbardziej prawdopodobna wersja zakłada, że cywilizacja ta upadła z niewyjaśnionych przyczyn około 400 r. p.n.e. Jednak zdaniem niektórych archeologów,Olmekowie przenieśli się na zachód i zakładali mniejsze ośrodki, takie jak Xochitécatl czy Cacaxtla. Najprawdopodobniej zamieszkiwali również ośrodek Cholula w 600 r. n.e., chociaż większość naukowców uważa, że cywilizacja ta, zwana Olmeca-Xicallanca, nie ma nic wspólnego z Olmekami z okolic Zatoki Meksykańskiej. Nie ma jednak wątpliwości, że mamy do czynienia z najstarszą cywilizacją Mezoameryki, często nazywaną kolebką późniejszych kultur: Majów, Zapoteków, Teotihuacanu, Tolteków i oczywiście Azteków.
Badania
Mało jest znalezisk, które służyłyby archeologom do badań naukowych. Nie zachowały się żadne ludzkie szczątki ani budowle, nie licząc niewielkiej piramidy schodkowej w ośrodku La Venta. Wiedzę na temat Olmeków można czerpać jedynie na podstawie gigantycznych kamiennych rzeźb (słynnych głów olmeckich), ołtarzy, mozaik ułożonych z kamieni półszlachetnych, płaskorzeźb, figurek z jadeitu, ceramiki oraz płyt ze znakami ich pisma. Nawet nie wiemy, jak sami siebie nazywali, bowiem termin Olmekowie został wymyślony w latach dwudziestych XX wieku przez dwóch archeologów: George’a C. Vaillanta i Marshalla
Hierarchia
Nie wiadomo też, jak wyglądała struktura społeczna Olmeków. Przypuszcza się, że było to społeczeństwo zhierarchizowane, na którego czele stał władca lub kapłani, a raczej szamani. Władcy posiadali nadprzyrodzone moce i pochodzili bezpośrednio od bogów. Elita (władcy, szamani, szlachta, czasami bogaci kupcy i ewentualnie dowódcy wojskowi) zamieszkiwała centrum danego państwa-miasta, natomiast zwykli śmiertelnicy, do których zaliczali się rzemieślnicy, tragarze, rolnicy i myśliwi, skupiali się wokół centrum ceremonialnego, nie mając – jako niższa warstwa społeczna – do niego wstępu. Mieszkali w skromnych chatkach, wykonanych z błota i krytych strzechą, dlatego nie zachowały się żadne pozostałości ich domostw. Wśród osób z górnych warstw społecznych rozpowszechniony był zwyczaj zniekształcania czaszek, co później praktykowali również Majowie.
Religia
Religia Olmeków była ściśle związana z naturą i rolnictwem. Czczono m.in. słońce, wodę, wulkany, żaby, krokodyle, ale najważniejszym bóstwem był jaguar. W ośrodku La Venta odkryto przepiękne mozaiki, ułożone z jadeitu, przedstawiające boga jaguara.
Olmekowie składali dary swoim bogom, często zakopując je w ziemi. Trwają spory wśród archeologów, czy praktykowali oni poświęcenia z ludzi. Na odnalezionych ołtarzach często przedstawione są dzieci i dlatego niektórzy naukowcy sądzą, że składano w ofierze właśnie małe dzieci. Nie brakuje też opinii, że jest to nadinterpretacja, a w cywilizacji Olmeków nie było tego okrutnego zwyczaju.
Handel
Tak ogromny wpływ na późniejsze kultury dzisiejszego Meksyku Olmekowie wywarli zapewne poprzez szerokie kontakty handlowe. Na terenie ośrodków La Venta, San Lorenzo i Tres Zapotes odnaleziono wiele figur z obsydianu i jadeitu, co świadczy o tym, że mieli oni kontakt z cywilizacją Teotihuacanu i Majów z okolic Ameryki Środkowej, skąd sprowadzano te kamienie. W zamian oferowali kauczuk, pióra papug i quetzali – z których robiono pióropusze – muszle, skóry jaguarów, kakao. Wpływy sztuki olmeckiej można zaobserwować na malowidłach, znajdujących się w jaskiniach na terenie stanów Guerrero i Morelos. Wyraźne ślady kultury Olmeków zauważy każdy, kto odwiedzi ośrodek Zapoteków, Monte Albán (w pobliżu miasta Oaxaca). Tam można zobaczyć wyrzeźbione postaci tzw. tancerzy, które wykonane zostały około 500 r. p.n.e. Figury mają wyraźne negroidalne cechy, podobnie jak słynne głowy olmeckie. Na dodatek owe postaci to wcale nie tancerze, tylko jeńcy, którzy zostali poddani torturom i dlatego ich ciała mają nienaturalne ułożenie.
Tzw. Olmeckie Glowy
Najwięcej kontrowersji budzą jednak owe gigantyczne kamienne głowy, czyli ogromne monolity, ważące nawet do 24 ton, o wysokości do 3,5 metra. Pierwszą z nich odkrył przypadkowo meksykański podróżnik José María Melgar y Serrano, na terenie hacjendy Hueyapán w 1862 roku. Był to bardzo ważne odkrycie, ponieważ świadczyło o istnieniu nieznanej kultury. Do dzisiaj pozostaje tajemnicą, jak udało się Olmekom przetransportować te ogromne skały bazaltowe z gór Los Tuxtlas, które oddalone są od La Venty i San Lorenzo o ponad 100 km. Żadna z dawnych cywilizacji Mezoameryki nie miała zwierząt pociągowych, nie używano też koła do transportu. Przypuszczalnie te ogromnie kamienie transportowano na tratwach po wodach Zatoki Meksykańskiej. :3
Niektórzy naukowcy twierdzą, że te ogromne kamienie to głowy wojowników olmeckich, co jest mało prawdopodobne, gdyż Olmekowie byli ponoć spokojnym narodem, który być może nawet nie miał wojska lub ewentualnie armię tworzono tylko w momentach zagrożenia. Zdaniem innych archeologów, te wielkie głowy to mieszanka człowieka i dziecka jaguara, co ma bezpośredni związek z kultem jaguara. Są też i tacy, którzy widzą w nich głowy przybyszów z kosmosu, o czym mają świadczyć hełmy tych niezwykłych postaci.
Do tej pory odnaleziono 17 takich głów, z czego większość znajduje się obecnie w parku La Venta w stolicy stanu Tabasco, Villaheromsa i w Muzeum Antropologii w mieście Jalapa. Ciekawe jest to, że każda z nich jest inna, a jednocześnie wszystkie są do siebie podobne: dziwne hełmy, lekko skośne oczy i wyraźne cechy negroidalne (spłaszczone nosy i grube, wydatne wargi). Czy właśnie tak wyglądali Olmekowie? A jeśli tak, to skąd przybyli? Kolejnych wątpliwości i pytań dostarcza figura, zwana El Luchador, przedstawiająca najprawdopodobniej gracza w piłkę, której twarz ma orientalne cechy. Być może Olmekowie mieli kontakty zamorskie z Afryką lub przybyli z Azji? Do tej pory trwają spory wśród naukowców w tej sprawie.
Tworcy zera
Niewątpliwie Olmekowie wywarli ogromny wpływ na inne wielkie cywilizacje Mezoameryki. Uważa się ich za ojców dawnej gry w piłkę juego de pelota i twórców kalendarza, którym później posługiwali się m.in. Majowie i Aztekowie. Już same nazwy dni – małpa, jaguar, krokodyl – świadczą o tym, że kalendarz musiał powstać na terenach, gdzie występują te zwierzęta. Najprawdopodobniej Olmekowie wymyślili również zero. Mieli też swoje pismo obrazkowe, podobne do pisma Zapoteków i Majów. Czas odmierzali w dwojaki sposób: cyklicznie i linearnie. Posługiwali się kalendarzami, mającymi 260 i 365 dni, które działały na zasadzie koła zębatego i schodziły się w tym samym punkcie co 52 lata, oraz tzw. długim rozrachunkiem, odmierzającym czas od konkretnej daty. Najstarszą odczytaną datą, według długiego rozrachunku, jest 13 sierpnia 3113 roku p.n.e. Czyżby faktycznie był to początek kultury Olmeków lub – jak uważa Däniken – dzień, w którym przybyli bogowie? Tego nie wiemy. :3
Pismo
Wiemy natomiast, że cywilizacja olmecka jest najstarszą kulturą na terenach Mezoameryki. Zostało to potwierdzone w 1950 roku, po badaniach węglem C14. W 2006 roku dokonano kolejnego przełomowego odkrycia. W Casajal odkryto blok z pismem olmeckim, zawierającym 62 znaki. Nie udało się wprawdzie rozszyfrować znaczenia poszczególnych symboli, ale ustalono czas, kiedy zostały one wykonane. Nie ma wątpliwości, że mamy do czynienia z najstarszym zapiskiem na terenie obu Ameryk, gdyż znaki te pochodzą z 900 roku p.n.e.
Autor B.Banasik
źródło:
Komentarze
Prześlij komentarz